Zeilen naar Spitsbergen

Spitsbergen (of Svalbard) is voor velen een droombestemming. Want wie wil er nou niet met een zeilschip laveren tussen het drijfijs in de fjorden, hiken in de sneeuw en al zeilend genieten van besneeuwde bergkammen en machtige gletsjers? Ondertussen zou je zelfs een ijsbeer kunnen spotten, of een groep walrussen die zonnebaden op het strand. Ga je mee? Hieronder vertellen we je meer over de eilandengroep, het klimaat, de beste reisperiode en het wildlife dat je op Spitsbergen kunt tegenkomen.

Benieuwd welke reizen naar Spitsbergen wij maken? Je vindt ze hier >

Ligging en bestuur

Spitsbergen strekt zich uit van 74º NB tot 81º NB. De archipel telt drie grotere en ca. tachtig kleinere eilanden en heeft een oppervlakte van zo’n 62.000 km2. 60% daarvan is bedekt met gletsjers. Spitsbergen werd in 1596 bij toeval ontdekt door de Nederlandse zeevaarder Willem Barentsz, toen hij via het noorden een zeeroute naar Oost-Azië probeerde te vinden. Dat laatste lukte niet, maar Spitsbergen en Bereneiland verschenen dankzij deze expeditie wel op de kaart. De zee die de eilanden omringt, is vervolgens naar Willem Barentsz vernoemd. 

De naam ‘Spitsbergen’ verwijst letterlijk naar de vorm van de bergen: scherpe bergkammen van donker gesteente, bedekt met sneeuw. In het Noors wordt de eilandengroep ‘Svalbard’ genoemd, wat ‘koude kust’ betekent en (dus) minstens zo toepasselijk is als de naam die Barentsz aan het gebied gaf. Overigens wordt met ‘Spitsbergen’ niet altijd de hele archipel bedoeld, het is namelijk ook de naam van het grootste eiland, waarop onder andere de hoofdstad Longyearbyen ligt.

Volgens het Spitsbergenverdrag uit 1920 is Spitsbergen officieel een Noors territorium, maar de eilandengroep heeft een eigen toezichthouder: de sysselmann. Deze ‘gouverneur’ vertegenwoordigt niet alleen de Noorse kroon, maar is ook hoofd van de politie, notaris en hulprechter, mocht dat nodig zijn. Barentszburg – ooit gebouwd door de Nederlanders – en Pyramiden zijn Russische nederzettingen waar tot eind 20e eeuw nog mijnbouw plaatsvond. Tegenwoordig zijn het interessante bestemmingen voor wie zich in de geschiedenis van de archipel wil verdiepen.

Bekijk hier onze reizen naar Spitsbergen >

Klimaat van Spitsbergen

Spitsbergen heeft een poolklimaat met koude winters en koele zomers. Maar de archipel profiteert (net als Noorwegen) van de warme Golfstroom. Hierdoor zijn de wateren rondom de eilanden het grootste deel van het jaar ijsvrij en bevaarbaar. De noordkant van de archipel, waar water vanaf de Noordpool wordt aangevoerd, is uiteraard het koudst en daar kan ijsvorming de doorvaart – zeker in de herfst, winter en vroege lente – belemmeren. Een ‘rondje’ Spitsbergen is in die periode vaak een uitdaging. De westkant van Spitsbergen is dankzij de Golfstroom het warmst en vrijwel altijd goed bevaarbaar. 

Spitsbergen is een van de snelst opwarmende plekken op aarde. Sinds de jaren ’70 is de gemiddelde temperatuur er met 4 graden gestegen, terwijl de rest van de wereld met gemiddeld 0,8 graden is opgewarmd. In 2020 was het overigens ongebruikelijke koud op Spitsbergen. Op 12 maart 2020 werd het in Adventdalen maar liefst -34,5 graden, een temperatuur die sinds 2011 niet meer was voorgekomen. De laagste temperatuur die ooit op Spitsbergen is gemeten, is -46,3 graden. Dat was in maart 1986.   

Weer en neerslag

In de winter vriest het dag en nacht, met temperaturen tussen -10 en -20 graden. Wanneer in het voorjaar de zon weer terugkomt, wordt het langzaamaan iets warmer. Maar ook in mei komen de temperaturen doorgaans niet boven het vriespunt uit. Dat is alleen het geval in de zomermaanden. Met name in juli kunnen de temperaturen aangenaam zijn met gemiddelden van +5 graden. Dankzij de lage luchtvochtigheid voelt het op windstille dagen vaak minder koud aan dan het daadwerkelijk is, waardoor je ‘s zomers zelfs een lentegevoel kan krijgen wanneer je in de zon zit. 

Wat neerslag betreft, valt Spitsbergen in de categorie ‘arctische woestijn’, omdat er doorgaans niet meer dan 200-300 mm neerslag valt in een jaar. Regen valt er sowieso zelden. Toch moet je altijd voorbereid zijn op een plotselinge sneeuwbui, want het weer kan snel omslaan in de fjorden.

Zeil met ons mee naar Spitsbergen >

Beste reistijd voor Spitsbergen

De beste reistijd voor Spitsbergen is de periode juni-september. De temperaturen liggen dan overdag vaak net onder of iets boven het vriespunt, terwijl er op een zonnige dag uitschieters van +10 graden mogelijk zijn. Tussen half april en half augustus gaat de zon niet onder op Spitsbergen en profiteer je dus 24/7 van daglicht. Tussen eind oktober en half februari komt de zon niet meer boven de horizon uit en bevind je je in de vier maanden durende midwinternacht. 

In de weken voorafgaand en direct na deze poolnacht, wordt de periode van ‘blue twilight’ of ‘blue hour’ genoemd. Deze is met name geliefd bij fotografen, vanwege het uitzonderlijke, blauwe of paarse licht dat over de besneeuwde bergen schijnt wanneer de zon langzaam achter de horizon verdwijnt. Vanaf eind september heb je bovendien kans het noorderlicht te zien, dus voor de liefhebbers is ook dit een heel bijzondere periode om naar Spitsbergen af te reizen. Houd wel rekening met lage temperaturen en korte dagen, want vanaf half oktober komt de zon nog maar 6 uur per dag boven de horizon uit.

Wildlife op Spitsbergen

IJsberen

Vanuit Europa is Spitsbergen de dichtstbijzijnde plek waar je ijsberen kunt spotten. En voor sommigen is dat de belangrijkste reden om naar Spitsbergen af te reizen. Naar schatting leven er zo’n 3000 ijsberen op en rondom de archipel. De meeste vertoeven aan de oostkant van Spitsbergen, maar ook op en langs de westkust kun je een ijsbeer spotten die op zoek is naar een maaltje vis of een zeehond. 

Mannetjesijsberen kunnen 3 meter groot worden en wegen 300 tot 800 kilo. Dat is flink meer dan de vrouwtjes, die hooguit 300 kilo wegen. Ondanks hun forse gewicht kunnen ze met een snelheid van 40 km per uur over het ijs of de sneeuwvlaktes rennen en 100 km aaneengesloten zwemmen in het ijskoude water. Omdat de ijsbeer aan de top van de voedselketen staat, heeft hij geen natuurlijke vijanden. Reden te meer om altijd op je hoede te zijn bij een wandeling aan land.  

Walrussen

Een ander, groots dier dat je op Spitsbergen zult tegenkomen, is de walrus. Onderweg vanuit de Isfjord richting het noorden zien we vrijwel altijd een groep walrussen, alsof ze geduldig op onze komst liggen te wachten in de zon. Omdat de dieren vaak een urenlange en soms zelfs dagenlange siësta houden, hebben we alle tijd om ze vanaf het schip te bewonderen, te filmen of te fotograferen.  

Op het land zijn walrussen erg log en onhandig – logisch als je meer dan 1000 kg lichaamsgewicht moet meeslepen – maar eenmaal in het water blijken het uitstekende zwemmers. Ze kunnen tot 90 meter diep duiken en 30 minuten onder water blijven. Gemiddeld zwemmen ze 7 km per uur, maar als het moet, halen ze snelheden tot 35 km per uur.

Beluga’s, minky-whales, orka’s, bultruggen…

Je kunt ze allemaal tegenkomen rondom Spitsbergen. Soms duiken ze ineens op, midden in het vaarwater. Een andere keer word je ‘s nachts wakker van het gezang van de beluga’s. Dan weer zie je in de verte een blow, wat een bultrug blijkt te zijn. De belangrijkste voorwaarde om walvissen te spotten? Houd ogen en oren open, je camera bij de hand en de kans dat je met een paar mooie walvisfoto’s thuiskomt neemt aanzienlijk toe. 

Onze reizen naar Spitsbergen >

Kleinere en minder gevaarlijke dieren

Behalve deze grote dieren, leven er ook verschillende kleinere dieren in het Arctisch gebied, bijvoorbeeld de poolvos. Bij het voormalige, verlaten mijnwerkersdorp Pyramiden kun je er veel tegenkomen. Ze zoeken beschutting onder de huizen of liggen te slapen op de trappen naar de voordeuren. Poolvossen eten de restjes van de prooien die de ijsbeer achterlaat en vullen dat menu aan met jonge vogels en eieren.

In de hoofdstad Longyearbyen kun je op straat zomaar een groepje rendieren tegenkomen. De rendieren op Spitsbergen zijn klein en vriendelijk, met korte poten en een dikke vacht. Behalve rond de stad, tref je ze ook grazend op de vlaktes en langs de stranden aan. 

Als er tijdens een wandeling op het strand ineens een vogel langs je hoofd scheert, is de kans groot dat het een Arctic tern is, ofwel een Noordse stern. Deze vogel broedt in het Noordpoolgebied en vliegt in de herfst helemaal naar het zuiden, om de winter door te brengen op Antarctica. In het vroege voorjaar vliegt ie weer terug naar Spitsbergen en legt zo ca. 70.000 km per jaar af. Hier in het noorden hebben de sternen gezelschap van de kleine alk, die verdacht veel op z’n zuidelijke broeder de pinguïn lijkt. 

Onze reizen naar Spitsbergen