Houd je van klassieke zeehelden, stoere verhalen, dwarsgetuigde schepen en (ant)arctische ontberingen? Wil je ooit zelf nog eens zo’n zeilreis ondernemen, maar ben je nu aan huis gekluisterd? Dan zijn dit de verhalen die je de komende weken moet lezen. Zeil vanuit je luie stoel de hele wereld over, zonder je druk te hoeven maken over ijsbergen, windstiltes en muiterij! (Deel 1 over moderne helden vind je hier.)

5 tips uit onze boordbibliotheek

De Muiterij op de Bounty – Charles Nordhoff en James Norman Hall 

“Het is moeilijk denkbaar dat er een andere authentieke avonturenroman ter zee zou bestaan die ons door zijn heroïeke opzet zó aanspreekt als De Muiterij op de Bounty.” 

Het beroemde verhaal van kapitein William Bligh, die in de Stille Oceaan door muiter Fletcher Christian van boord wordt gezet, ademt inderdaad van begin tot eind heroïek. Bligh probeert, met 18 van z’n bemanningsleden, in een sloep naar het eiland Timor te roeien, terwijl Christian het commando over de ‘Bounty’ neemt. De mannen en het schip zijn vanaf dat moment vogelvrij en zullen voor de rest van hun leven dekking moeten zoeken of ronddolen.  

“Het was inmiddels stil geworden aan boord en de mannen stonden aan de reling naar de al kleiner en kleiner wordende boot [van Bligh] te kijken. Christian stond nog altijd bij de kajuitdeur. […] Het was omstreeks acht uur geweest, toen de barkas [sloep] werd uitgezet; de bries werd sterker en de ‘Bounty’ bruiste door het water, een lichte streep schuim achter haar romp trekkend. De barkas was nu een stip geworden en binnen een half uur verdwenen, alsof de zee haar verslonden had.”

Zuidpool (South) – Sir Ernest Shackleton 

In het jaar dat ikzelf met een dwarsgetuigde driemaster (de bark Europa) naar Antarctica zeilde, las ik dit verslag van de onvoorstelbaar zware expeditie van Shackleton, die bijna honderd jaar eerder plaatsvond (1914-1917). Ondanks alle tegenslagen en uitdagingen, weet Shackleton z’n bemanning steeds weer op te beuren en aan te sporen het beste uit zichzelf te halen. Zelfs wanneer hun tenten stuk waaien, de uitputting nabij is en ze gegeseld worden door de ene sneeuwstorm na de andere, houdt hij het hoofd koel en toont een ongekend leiderschap.

“Eindelijk begon het licht te worden en tegelijkertijd klaarde het weer op en nam de wind tot een zuidwestelijke bries af. Een schitterende zonsopgang kondigde, naar we hoopten, de laatste dag aan die we in de boten zouden moeten doorbrengen. […]  Zodra het licht genoeg was bikten en schraapten we het ijs van de boeg en de achtersteven. […] We zetten ons ijsanker uit en haalde de riemen aan boord. Tijdens de nacht waren ze zo dik als telegraafpalen geworden in het rijzen en dalen van de bevriezende zee.”

Overwintering op Nova Zembla, Willem Barentsz en de expeditie om de Noord – Rayner Unwin 

Over de reis van Willem Barentsz en Jacob van Heemskerk, waarop ze China niet bereiken, maar wel de eilandengroep Spitsbergen ontdekken en maandenlang in de kou doorbrengen op Nova Zembla. Met name de terugtocht in sloepjes is een ware heldenreis. Het boek is uiteraard grotendeels gebaseerd op de aantekeningen van Gerrit de Veer uit 1596. 

Ikzelf las eerst het boek South, over de expeditie van Shackleton naar de Zuidpool, dat zich begin 20e eeuw afspeelt. De verschillen in kennis op het gebied van navigatie, techniek en gezondheid (vitamine C) vallen dan des te meer op. Laat je overigens niet verleiden om de gelijknamige film uit 2011 te kijken, vol nautische en geografische onjuistheden en een hoop romantisch geneuzel (sorry). Lees gewoon dit legendarische boek!

De laatste graanrace – Eric Newby 

Het is bijna onvoorstelbaar dat een verhaal als dit zich eind jaren ‘30 (nog) afspeelt. Het werk aan boord van de viermaster ‘Moshulu’ is loodzwaar, het eten slecht. De commando’s aan dek zijn in het Zweeds – “Klart att vända!” [Klaar om te wenden!] -, al spreekt een groot deel van de bemanning die taal aanvankelijk niet. Maar de officieren zijn meedogenloos en dan leer je snel. Intrigerend en bij vlagen beklemmend verslag van het leven aan boord van een van de laatste zeilende vrachtschepen.

“Terwijl we de ladder naar het dek op klommen, hoorden we het signaal ‘två vissel’. We zagen de enorme fok slaan en klapperen in een wind die per seconde in kracht toenam en de zeilen tegen de masten blies. […] ‘Förbrassar’, beval Tria. Hij gooide de brassen van de nagels en wij gingen aan de lieren staan. Juist op dat moment begaf een van de trommels het, na vierendertig jaar slecht onderhoud en onvoorzichtig gebruik. Het hele mechaniek kwam vast te zitten.”

Moby Dick – Herman Melville 

Geen waargebeurd verhaal, maar wel heroïsch en een klassieker ‘pur sang’, deels gebaseerd op Herman Melvilles eigen ervaringen als walvisvaarder en op in die tijd bekende verhalen over een witte potvis. Over kapitein Ahab’s obsessie en wraakzucht, en de onervaren matroos Ishmael die zich ‘liet […] meeslepen door het gebeuren’.

“De tijdelijke angst, even vaag als ontzettend, werd nog veel sterker door de tegenstelling met het vredige weer, waarin volgens sommigen onder alle blauwe liefelijkheid een duivelse betovering loerde, en dagen en dagen zeilden wij voort door een zee, zo loom en verlaten en stil dat alle water uit afkeer van ons wraakzuchtig plan levenloos scheen te worden zodra het de doodsurn van onze boeg raakte.”

In 2015 verscheen de film ‘In the Heart of the Sea’, waarvoor het boek Moby Dick en de ondergang van de walvisjager ‘Essex’ de inspiratiebron vormden. Nu te zien op o.a. Netflix.

PS: De meeste boeken kun je bij je lokale boekhandelaar of antiquair bestellen en gewoon thuis laten bezorgen.