Ontdekken, ervaren en genieten is het motto van onze zeilreizen naar de Arctische gebieden. En dat willen wij natuurlijk – samen met jou – zo lang mogelijk blijven doen. Voor ons is het daarom vanzelfsprekend dat wij niet alleen onze reizen zo duurzaam mogelijk uitvoeren, maar ook ons schip. De grootscheepse refit van ons zeilschip de ‘Baltic’ biedt ons nu een uitgelezen kans om alle onderdelen van het schip onder de loep te nemen en te bekijken op welke vlakken we duurzame(re) keuzes kunnen maken. En dat zijn er een hele hoop.

Sommige duurzame keuzes zijn relatief simpel; op huishoudelijk gebied nemen we alle duurzame zaken ‘gewoon’ over van thuis, zoals biologisch en vegetarisch eten, led-verlichting, beddengoed van organic katoen, milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen en natuurlijk afvalscheiding (wat nog wel eens een uitdaging blijkt in buitenlandse havens).

Andere vergen soms wat meer technisch uitzoekwerk. Voor de ventilatie van de hutten en de salon kozen we bijvoorbeeld voor ventilatoren die op zonne-energie werken. Op die manier kunnen alle ventilatoren onafhankelijk van elkaar werken en heeft elke verblijfsruimte een eigen, actieve ventilatie zonder dat we ze van stroom hoeven te voorzien.

Duurzame keuzes in de natte cel

In de douches installeren we een ‘groene douche’. Deze gebruikt minder water, maar biedt wel dezelfde waterdruk en -beleving als een ‘gewone’ douche. Het water wordt bovendien in de douchekop gezuiverd. Dat is prettiger voor je huid, de douchekop én de wanden van de natte cel.

Naast de douchekop vind je straks een ecologische shampoo en dito doucheschuim. Omdat al het douchewater (‘grijs’ water heet dat aan boord) uiteindelijk in zee terechtkomt, vinden we het belangrijk dat de producten biologisch afbreekbaar zijn (zodat je straks geen bellenblazende vissen langs ziet zwemmen). 

En nu we dan toch in de kleinste ruimte van het schip zijn: zodra je het toilet doorspoelt, gaat een legertje bacteriën ermee aan de slag in onze vuilwaterzuiveringsinstallatie. In drie etappes gaat dit ‘zwarte’ water door de zuiveringsinstallatie en komt er schoon weer uit. We gaan het niet drinken, maar je kunt het toilet er wel weer mee doorspoelen. Je zult begrijpen dat – mede vanwege dit proces – de schoonmaakmiddelen voor ons toilet ook biologisch afbreekbaar zijn. 

Onder water: niet schadelijk voor het zeeleven

Maar niet alleen schoonmaakmiddelen kunnen een bedreiging vormen voor het zeeleven, ook verf. De romp van het schip bevindt zich natuurlijk grotendeels onder water en biedt daar een mooie pleisterplek voor mosselen en pokken. Voor het zeeleven is dat prima, maar voor ons iets minder handig. Want hoe meer aangroei op de romp, hoe langzamer we door het water gaan.

Vrijwel alle schepen (en ook boorplatformen trouwens) behandelen hun onderwaterschip daarom met een antifoulingverf (letterlijk: anti-aangroeiverf). De meest doeltreffende verf is koperhoudend en zelfslijpend. Wat inhoudt dat ie behoorlijk giftig is en na 1 of 2 jaar volledig is opgelost in het water.

Wij wilden per se een milieuvriendelijk alternatief voor de antifouling. Want elk jaar tientallen liters giftige verf in het water gooien, kan natuurlijk niet. Na verschillende opties tegen elkaar afgewogen te hebben, hebben we de antifoulingwrap van Finsulate op het onderwaterschip geplakt. Die is niet alleen 100% milieuvriendelijk, maar gaat ook nog eens veel langer mee (7-10 jaar). Dubbel duurzaam dus.

Fossielvrije brandstof

Net boven de waterlijn, aan de achterzijde van het schip, zit de uitlaat van onze hoofdmotor en de generator. Ook qua CO2-uitstoot willen we het milieu zo min mogelijk belasten. Enerzijds doen we dat door de motor uit te laten en de zeilen te hijsen, anderzijds door ons stroomverbruik te minimaliseren (met o.a. led-verlichting en ventilatie op zonne-energie).

Toch zijn er altijd momenten waarop dat niet mogelijk is (geen wind, geen zon). Voor de gevallen waarin we de dieselmotor of -generator moeten gebruiken, hebben we onze brandstoftanks gevuld met blauwe HVO-diesel van NesteMY. Die is volledig fossielvrij, herwinbaar en emissie-arm. Vergeleken bij ‘gewone’ diesel, besparen we per tankbeurt van 2000 liter ca. 6000 kg CO2-uitstoot, wat overeenkomst met zo’n 6000 douchebeurten, de productie van 260 spijkerbroeken of 900.000 plastic tasjes (bron).   

De hoofdmotor en de generator produceren behalve energie ook een hoop warmte. Deze warmte benutten we om het water voor de radiatoren alvast mee op te warmen. Op die manier hoeft de verwarming zelf (die ook op blauwe diesel loopt) aanzienlijk minder warmte te produceren om voor een aangename temperatuur in het hele schip te zorgen.

Het binnenklimaat: isolatie en ventilatie

Maar een aangename temperatuur begint natuurlijk met een goede isolatie. Wij hebben gekozen voor cfk-vrije twee-componenten purschuim (ipv de reguliere glas- of steenwol). Een van de grote voordelen hiervan is, dat het schuim als één geheel strak op de scheepshuid zit (geen kans meer op roestvorming dus). Het vult bovendien alle lastige hoeken en kieren, waardoor het de meest effectieve vorm van isolatie is. Samen met de actieve ventilatie in elke afzonderlijke ruimte, zorgt dit voor een prettig en gezond binnenklimaat.

In de salon hebben we de 6 grote patrijspoorten – hoe nostalgisch ook – vervangen door ‘gewone’ vierkante ruiten van thermisch gehard, dubbel glas (6 + 5 mm). Doordat patrijspoorten een dik, metalen frame hebben met grote knevels, vormen ze een zogenoemde ‘koudebrug’ wanneer het buiten kouder is dan binnen. 

Zeker in de poolgebieden zijn de temperatuurverschillen tussen binnen en buiten groot, waardoor patrijspoorten altijd voor condens en warmtelekken zorgen. Onze nieuwe ruiten zitten in een RVS sponning die naar binnen toe niet verder uitsteekt dan de ruit zelf. Op deze manier voorkomen we de koudebruggen en condensvorming.

 

     

De stroomvoorziening: lithium-accu’s

Een deel van de salon is ingericht als kombuis. Het gasfornuis (met gasoven) dat hier stond vervangen we door een inductiekookplaat en een elektrische oven, zodat we volledig gasvrij zijn en geen gebruik hoeven maken van niet-duurzame brandstoffen. Daarnaast vinden we het sowieso geen goed idee om op een schip gasflessen en open vuur te hebben, vanwege het brand- en ontploffingsgevaar. Dus behalve duurzamer is dit ook veiliger.

Maar zo’n inductiekookplaat vergt wel een goede 230V-stroomvoorziening, iets wat op veel zeilschepen (en soms ook in oudere huizen) een lastig punt kan zijn. Dit vangen we allereerst op met een goede omvormer die de pieken en dalen in het verbruik goed reguleert. 

De stroom zelf – die gegenereerd wordt als de hoofdmotor of generator draait, of via de walstroom – slaan we op in lithium-accu’s. Deze accu’s hebben een flink langere levensduur dan loodaccu’s (4 of 5x zo lang), zijn veiliger en kunnen aanzienlijk dieper ontladen (tot 90%, loodaccu’s tot 30%). Hierdoor hoeven we ze minder snel bij te laden en kunnen we jaren vooruit. 

Gebruik van zonne-energie

Behalve de lithium-accu’s, leveren ook de zonnepanelen op het dak van de stuurhut en de salon de nodige energie voor het leven aan boord. Op de stuurhut komen reguliere zonnepanelen te liggen en op het dak van de salon beloopbare. Deze hebben wel een iets lagere opbrengst, maar leveren nog altijd een mooie bijdrage aan de stroomvoorziening, terwijl we wel gewoon op een veilige manier het bezaanzeil kunnen opbergen.

Tegen de tijd dat de bezaan (de achterste mast op het schip) aan een nieuw zeil toe is, willen we kijken of we daarvoor een zeil met zonnepanelen kunnen laten maken. Dat zou het totaaloppervlak aan zonnepanelen natuurlijk aanzienlijk vergroten. 

Tot slot onderzoeken we welke windgenerator we op het schip kunnen plaatsen. Er zijn veel mogelijkheden op dat gebied. Wij nemen niet alleen de opbrengst in overweging (en de prijs natuurlijk), maar ook het geluidsniveau. Wie wel eens op een winderige dag door een jachthaven is gelopen, begrijpt waarom. Dit wordt dus een zoektocht naar de meest optimale verhouding tussen opbrengst en comfort. We gaan natuurlijk niet naar afgelegen gebieden om daar de rust te verstoren. Kortom: wordt vervolgd.

Duurzame keuzes in de toekomst

Voor nu zijn dit de duurzame keuzes die we gemaakt hebben. Een aantal daarvan hebben we inmiddels toegepast en de rest gaan we de komende tijd realiseren. Over een paar jaar willen we de aandrijving verder onder de loep nemen. We hopen dat we dan een elektromotor kunnen installeren die voldoende (opslag)capaciteit biedt om ook in afgelegen gebieden te kunnen varen. Ook dat is een interessante puzzel, maar voorlopig zijn we nog wel even zoet met de wensen- en to-do-lijst die er nu ligt.